10 Ağustos 2025
Napolyon’un Rus İmparatorluğu’na karşı yürüttüğü sefer, tarihin en ağır kayıplı savaşlarından biriydi. Birçok asker hastalık nedeniyle hayatını kaybetti. Bu hastalıkların bazıları ancak günümüzde tespit edilebiliyor. 24 Haziran 1812’de Fransız İmparatoru Napolyon Bonapart’ın komutasındaki yaklaşık 600 bin asker, Rusya’yı işgal etmek üzere Neman Nehri’ni geçti. Bu savaş tarihin en maliyetli savaşlarından biri oldu; altı ay bile dolmadan, sadece birkaç on bin asker nehri geri geçebildi. savaştaki büyük kayıplar uzun süre boyunca çatışmalarda ölen, soğuktan donan, açlıktan kırılan ya da tifüs salgınında ölen askerlere bağlandı. Ancak Paris Kent Üniversitesi’nden mikrobiyolog Rémi Barbieri ve ekibinin henüz hakem onayı almamış yeni bir ön çalışması, ölümlerin önemli bir kısmından aslında başka patojenlerin sorumlu olabileceğini öne sürüyor.
Dönemin kayıtları, orduya eşlik eden doktorların ateş, baş ağrısı ve cilt döküntüsü gibi belirtilere dayanarak tifüs tanısı koyduğunu gösteriyor. 2006’da yapılan bir kalıntı incelemesi de tifüs ve siper humması ihtimalini gündeme getirmişti. Ancak Barbieri ve ekibi, Napolyon’un ölen 13 askerine ait korunmuş dişleri incelediklerinde, salgın tifüsün etkeni Rickettsia prowazekii ya da I. Dünya Savaşı’nda bir milyondan fazla askeri infekte eden siper hummasının etkeni Bartonella quintana bakterilerine dair hiçbir kanıt bulamadı. Bunun yerine, tifoya neden olan Salmonella enterica bakterisinin — tifüsle karıştırılmamalıdır — ve esas olarak vücut bitleriyle bulaşan tekrarlayan ateşe yol açan Borrelia recurrentis bakterisinin izlerine rastladılar.
Günümüzde modern tıbbın imkanlarıyla tifo ve tekrarlayan ateş büyük ölçüde tedavi edilebiliyor. Ancak o dönemde, soğuk ve açlıkla zaten güçsüz düşmüş, son derece kötü hijyen koşullarında yaşayan askerler için henüz tanımlanmamış bu patojenler kolayca ölümcül olabilirdi.
Araştırmacılar, Napolyon geri çekilirken pek çok askerin tifüs gibi başka hastalıklardan ölüp ölmediğinden emin olmak için inceledikleri 13 askerlik örneklemin çok küçük olduğunu belirtiyorlar. Sadece, başka infeksiyonlara dair henüz kanıt bulamadıklarını ifade ediyorlar.
Napolyon’un kendisi geri çekilmeyi neredeyse yara almadan atlattı. Ancak bu kayıplar, Avrupa üzerindeki hakimiyetinin yavaş yavaş sona ermesine yol açtı. 1815’te Napolyon, Waterloo Muharebesi’nde Birleşik Krallık ve Prusya tarafından nihai yenilgiye uğratıldı.
İlk olarak Spektrum der Wissenschaft’ta yayımlanan bu makale izin alınarak yeniden yayımlanmıştır.