10 Haziran 2025
Aşı tereddüdü giderek artıyor, ancak çalışmalar insanların endişelerine belirli yollarla yanıt verilebileceğini gösteriyor.
Aşılarla ilgili sorular ve şüpheler dünya çapında artıyor. Geniş çaplı küresel bir çalışma, COVID-19 salgını sırasında incelenen 55 ülkenin 52’sinde çocukluk çağı aşılarının önemine ilişkin algının düştüğünü gösterdi. ABD’de ebeveynlerin yaklaşık %20’si aşı tereddüdü yaşıyor. Bu yıl ABD’de aşılanmamış üç kişinin ölümüne yol açan kızamık salgınının nedenlerinden biri de bu.
Halk sağlığı uzmanları, bu eğilimlerin daha da kötüleşmesinden endişe ediyor, bunun bir nedeni de aşıların güvenliğini defalarca sorgulayan ve bunları yanlış bir şekilde otizmle ilişkilendiren Robert F. Kennedy Jr.’ın etkisi. Kennedy, bu yıl ABD Başkanı Donald Trump tarafından aşıları onaylayan ve kullanımları hakkında önerilerde bulunan Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı’na (HHS) başkanlık etmesi için seçildi.
Kamunun aşılara yönelik tutumundaki değişim, bilim insanlarını, doktorları ve diğer birçok kişiyi umutsuzluğa sürükleyebilir, çünkü aşılar hastalıkları önlemenin en uygun maliyetli yollarından biridir ve son 50 yılda 150 milyondan fazla hayat kurtardılar.
Peki aşılar konusunda şüpheleri olan birine ne söylemelisiniz? Ailenizle veya arkadaşlarınızla konuşurken ne tür bilgiler veya argümanlar yardımcı olabilir? Neyse ki, son on yılda aşı tereddüdü üzerine yapılan araştırmalar bazı cevaplar sunmaya başladı.
Araştırmacılar, aşı tereddüdünü gidermek konusunda endişeleri dinleyerek ve olumlu görüşler sunarak herkesin katkı sunabileceğini söylüyorlar. Hollanda, Nijmegen’deki Radboud Üniversitesi Tıp Merkezi’nde aşı kararlarını inceleyen Daphne Bussink-Voorend, “Aşılamanın iyi bir fikir olduğunu düşünüyorsanız, buna güveniyorsanız, çocuklarınızı korumak için iyi bir yol olduğunu düşünüyorsanız, bu görüşü paylaşabilirsiniz” diyor.
Aşı tereddüdüyle nasıl başa çıkılır?
Aşı güvenliğiyle ilgili şüpheler dünya çapında artarken, yakın çevrenizle aşılar hakkında konuşmak konusunda aşı ve halk sağlığı uzmanları tarafından kanıta dayalı ipuçları paylaşılıyor:
İnsanların endişelerini göz ardı etmekten kaçının ve aşı tereddüdünün genellikle meşru sorulardan kaynaklandığını unutmayın. Belirli endişeleri ele alan ve riskleri ve faydaları dürüstçe ileten güvenilir bilgiler paylaşın. Şüphe duyan çoğu insan katı aşı karşıtı değildir. Sosyal bilimci Pia Vuolanto, “Emin olmayanlar için, neden aşı olduğunuza ve aşılara neden güvendiğinize dair kişisel deneyiminizi paylaşmak yeterlidir,” diyor.
Dinleyin, yargılamayın
Araştırmacılar, biri size aşılar hakkında belirsizlik ifade ederse yapılacak ilk şeyin onları yargılamamak veya reddetmemek olduğunu söylüyor. İnsanların cahil, mantıksız olduğunu veya internetteki yanlış bilgilere safça inandığını varsaymak yanlıştır. Larson, birçok insanın gerçek ve meşru soruları olduğunu ve hemen ‘bu saçma’ veya ‘bu gerçek değil’ derseniz onları kaybedeceğinizi” söylüyor. (Araştırmacılar aşı tereddüdü yaşayanlar ve aşı konusunda emin olmayanları, aşılara karşı kampanya yürüten ‘aşı karşıtı’ aktivistlerden ayrı tutuyor.)
Aktif olarak dinlemenin, soru sormanın ve endişelerin ardında ne olduğunu merak etmenin en iyisi olduğunu söylüyorlar. Bussink-Voorend, “Bunun bazen zor olduğunu düşünüyorum, ancak insanların görüşlerine ve fikirlerine gerçekten açık olmalıyız” diyor. İngiltere’deki Cambridge Üniversitesi’nde halk sağlığı araştırmacısı olan Mohammad Sharif Razai, “Sorunların ne olduğunu, nelerin engel olduğunu öğrendiğimizde, bunları tek tek ele alabiliriz” diyor.
Görüşünüzü ifade edin
Çok açıkmış gibi gelebilir, ancak araştırmacılar sohbet sırasında bilgi veya görüş vermenin önemli olduğunu söylüyorlar. Razai, “Endişeleri ortaya çıkarmanız ve ardından doğru, güvenilir bilgileri paylaşmanız gerekir,” diyor.
Bu tavsiye en çok doktorlara ve diğer sağlık çalışanlarına yöneliktir. On beş randomize çalışmayı içeren 2023 tarihli sistematik bir derleme, yanlış anlamaları ele alan ve faydaları belirten güvenilir sağlık çalışanlarının tutarlı, net önerilerinin, özellikle öneriler yüz yüze verildiğinde, hamilelik sırasında aşılanmanın artırılmasıyla güçlü şekilde ilişkili olduğunu gösterdi. Çalışmaya öncülük eden Razai, bunun “kanıta dayalı en önemli stratejilerden biri” olduğunu söylüyor. Ancak, vurguladığı hedef, birinin ne yapacağını söylemek değil, kendi bilinçli kararını vermesini sağlamak: “Bence bu, insanların güvenini kazanmanın gerçekten etkili bir yolu.”
Örneğin, bir ebeveyn MMR aşısı ve otizm konusunda endişelerini dile getirirse, sağlık çalışanı şunları söyleyebilir: ‘Dünya çapında 500’den fazla çalışma aşı ile otizm arasında bir bağlantı olmadığını göstermiştir. Aşılanmış çocuklarda otizm sıklığı aşılanmamış çocuklardakiyle aynıdır. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?’ (Bu yaklaşım, ‘Aşı güvenlidir, sizi temin ederim’ veya ‘Çocuğunuzun aşılarını güncellemelisiniz’ gibi daha didaktik yaklaşımlarla karşılaştırılabilir.)